1. Είμαι υπεραπασχολημένος
Κοινό χαρακτηριστικό της νοσηρής ενοχής είναι η ανάληψη περισσότερων υποχρεώσεων απ’ όσες είναι ανθρωπίνως δυνατόν να φέρουμε σε πέρας. Η υπεραπασχόληση εδρεύει στην ψευδαίσθηση ότι θα ξαναβρούμε την αγάπη μας, και των άλλων, με τη συλλογή επιτυχιών που αποδεικνύουν την αξία μας. Είναι μια έξη που μας αναισθητοποιεί στο κενό που νιώθουμε μέσα μας. Η υπεραπασχόληση είναι ένας τρόπος να αποφύγουμε τον πόνο μας.
2. Με τρώει μονίμως η αγωνία
Το εκπληκτικότερο χαρακτηριστικό της είναι ότι χρειάζονται ελάχιστα ή καθόλου αποδεικτικά στοιχεία για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι επίκειται μία άνευ προηγουμένου τραγωδία. Αυτού του είδους η ανησυχία είναι προβολή του πιο ενδόμυχου φόβου μας – της δικής μας καταστροφής. Γιατί, αν αγνοούμε την αγάπη, μας μένει μόνο ο φόβος και δεν θα νιώσουμε ποτέ ασφαλείς.
3. Βοηθάω όλο τον κόσμο
Βοηθώντας τους άλλους, προσπαθούμε να τους προσφέρουμε την αγάπη που χρειαζόμαστε απεγνωσμένα εμείς οι ίδιοι, αλλά επειδή δεν ξέρουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας, οι προσπάθειες μας να αγαπήσουμε και να βοηθήσουμε τους άλλους γίνονται πολλές φορές μπούμερανγκ. Αυτού του είδους η βοήθεια δεν είναι μια αυθεντική προσπάθεια να επικοινωνήσει ο εαυτός μας με έναν άλλον Εαυτό. Είναι η προσπάθεια ενός τρομαγμένου μέρους του εαυτού μας να επικοινωνήσει με το τρομαγμένο μέρος κάποιου άλλου.
4. Απολογούμαι συνεχώς για τον εαυτό μου
Όταν νιώθουμε ότι όλοι οι άλλοι είναι δικαστές και ένορκοι της ψυχής μας, ζητάμε συνεχώς συγγνώμη, με αποτέλεσμα να γινόμαστε αντιπαθείς. Δεν κάνουμε τίποτα σωστό. Και ζητάμε συνεχώς συγγνώμη, χίλια συγγνώμη.
5. Ξυπνάω συχνά με ένα αίσθημα ανησυχίας και υπάρχουν μεγάλες περίοδοι που νιώθω ανησυχία για μέρες ή εβδομάδες
Ανησυχούμε για καθετί που πήγε στραβά στο παρελθόν ή μπορεί να πάει στο μέλλον. Αν είμαστε υπεραπασχολημένοι, ανησυχούμε αν θα τα προλάβουμε όλα και αν θα θυμώσουν οι άλλοι μαζί μας στην περίπτωση που δεν είμαστε συνεπείς στις υποχρεώσεις μας. Η αγωνία μας μεταμφιέζεται συχνά σε θυμό. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που βοηθήσαμε και σώσαμε, που τους επιδείξαμε τα επιτεύγματα μας, μας αντιμετωπίζουν μερικές φορές σαν εισαγγελείς, έτσι δεν είναι;
6. Κατηγορώ πάντα τον εαυτό μου
Είναι φοβερό για όλα φταίτε πάντα εσείς. Είστε βλάκας, τεμπέλης, βλαμμένος, χαμένος ή έχετε κάποιο φοβερό ελάττωμα στο οποίο επικεντρώνετε την αυτοκριτική σας. Αυτός ο τρόπος απαισιόδοξης σκέψης είναι σημάδι νοσηρής ενοχής και διαρκώς ανανεώνει την αδυναμία που είναι το βασικό χαρακτηριστικό της ντροπής ως ταυτότητας.
7. Ανησυχώ για το τι σκέφτονται οι άλλοι για μένα
Αν είναι θετικές οι αντιδράσεις, πετάμε από τη χαρά μας. Αλλά αν υπάρξει έστω και μία αρνητική παρατήρηση, έστω κι αν επιφέρει αισθητή βελτίωση στο έργο, εξατμίζεται όλη η χαρά μας. Δεν θεωρούμε τις παρατηρήσεις ένα διάλογο ιδεών αλλά τις εισπράττουμε σαν αποδοκιμασία. Είμαστε αποτυχημένοι. Αυτό ονομάζεται προσκόλληση στον έπαινο και τον ψόγο. Σημαίνει ότι παραχωρήσαμε στους άλλους την εξουσία να προσδιορίσουν την αξία μας. Σημαίνει πως είμαστε ανίσχυροι.
8. Υποφέρω όταν θυμώνουν οι άλλοι μαζί μου
Οι κεραίες μας αναζητούν μονίμως εστίες θυμού. Εάν για οποιοδήποτε λόγο κάποιος φίλος, γονιός, αφεντικό είναι σκεφτικός και αμίλητος τότε, υποθέτουμε πάντα ότι είναι θυμωμένοι μαζί μας. Φοβόμαστε ότι έχουν θυμώσει μαζί μας και τους αποφεύγουμε, προκαλώντας ψυχρότητα για μια μικρή αμέλεια. Κι όταν θυμώσει στ’ αλήθεια κάποιος μαζί μας, γινόμαστε τόσο δυστυχείς και ευάλωτοι που κάνουμε τα πάντα για να ξεφύγουμε από το αγκίστρι και να ξανακερδίσουμε τη συμπάθεια του, φτάνοντας στο σημείο να πούμε ψέματα, να εξαπατήσουμε, να κάνουμε ηθικούς συμβιβασμούς.
9. Δεν είμαι τόσο καλός όσο νομίζουν οι άλλοι.
Τους έχω ξεγελάσει όλους
Κάποια μέρα οι άνθρωποι θα ανακαλύψουν ότι δεν ξέρω όσα νομίζουν, δεν κάνω όσα νομίζουν, δεν ενδιαφέρομαι όσο νομίζουν, δεν αγαπώ όσο νομίζουν. Είμαστε απατεώνες. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε ποιοι πραγματικά είμαστε και έτσι νιώθουμε άδειοι και μπερδεμένοι.
10. Γίνομαι χαλί να με πατήσουν
Προσπαθούμε τόσο πολύ να είμαστε καλοί που μας φορτώνουν όλες τις δουλειές. Η τακτική αυτή οδηγεί αναπόφευκτα στο θυμό γιατί επιβάλλει στους άλλους το ρόλο του «καταπιεστή» αφού επιμένουμε να είμαστε εμείς «θύματα» της φανταστικής αναισθησίας τους απέναντι μας.
11. Δεν έχω χρόνο για τον εαυτό μου
Η άσκηση, ο διαλογισμός ή απλώς η ξεκούραση μας κάνουν να νιώθουμε καλύτερα. Εντούτοις υπάρχει πάντα κάτι πιο επείγον (οι ανάγκες των άλλων, να βοηθήσουμε, να σώσουμε τον κόσμο, κτλ…) από το να προσφέρουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας. Οι ανάγκες των άλλων προηγούνται των δικών μας, αντικατοπτρίζουν τη χαμηλή αυτοεκτίμηση μας που συνοδεύει την ντροπή μας ως ταυτότητα.
12. Φοβάμαι ότι οι άλλοι είναι καλύτεροι από μένα
Στον ένοχο τρόπο σκέψης, η επιτυχία και η αποτυχία είναι το μόνιμο μοτίβο που εκτρέφει το φθόνο και την ανταγωνιστικότητα.
13. Το «Πρέπει» είναι η αγαπημένη μου λέξη
Τα «πρέπει» είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος να κινητοποιηθείτε, αλλά σας κλέβουν τη χαρά της ζωής.
14. Δεν αντέχω την κριτική
Ακόμα και οι ερωτήσεις για τον κήπο, εκλαμβάνονται σαν επιθέσεις στις οποίες πρέπει να αμυνθείτε. Νομίζετε ότι η αυτοάμυνα απέναντι στις επικρίσεις μας προστατεύει από την απόρριψη και την εγκατάλειψη που είναι οι μεγαλύτεροι φόβοι μας. Δυστυχώς, αυτός ο τρόπος άμυνας προκαλεί την απόρριψη που φοβόμαστε και όλοι βγαίνουν χαμένοι.
15. Είμαι τελειομανής
Η τελειομανία είναι μια τακτική που επιδιώκει να εξασφαλίσει αγάπη κι επιδοκιμασία, ριζωμένη βαθιά στους φόβους και τις επιθυμίες της παιδικής ηλικίας, πρόκειται για ψυχική παρόρμηση κι όχι για εγκεφαλική επιλογή. Θεραπεύεται μόνο εάν ανιχνεύσουμε τις ρίζες της στην παιδική ηλικία.
16. Φοβάμαι ότι είμαι εγωιστής
Αποδεχόμενοι τις δικές σαν ανάγκες θα μπορέσετε να βοηθήσετε τους άλλους όταν το χρειάζονται, όχι όταν το χρειάζεστε εσείς! Αυτό είναι λογική, όχι εγωισμός.
17. Αρνούμαι να ζητήσω βοήθεια
Η άρνηση να πάρεις, κάθε άλλο παρά ένδειξη γενναιοδωρίας είναι. Είναι μια συγκαλυμμένη μορφή εγωισμού που παρεμποδίζει τη ροή της αγάπης και μας απομακρύνει από το Πνεύμα.
18. Δεν μπορώ να δεχτώ κομπλιμέντα
Η ένοχη αντίδραση σε κομπλιμέντα όπως: «τι ωραίο φόρεμα, Ελένη!» και η απάντηση «είναι αποφόρι της νύφης μου. Έχει πολύ ωραίο γούστο στα ρούχα», είναι ένα συναρπαστικό παράδοξο.
19. Φοβάμαι ότι τιμωρούμαι – ή ότι θα τιμωρηθώ – για τις αμαρτίες μου
Όταν συμβεί κάτι κακό, ο ψυχολογικά απαισιόδοξος κατηγορεί τον εαυτό του. Η πνευματική απαισιοδοξία μας αποδυναμώνει και μας κάνει δέσμιους του φόβου, της αδυναμίας και της ενοχής. Σε αντίθεση με την πνευματική αισιοδοξία που βασίζεται στην εσωτερική γνώση ότι ο Θεός είναι αγάπη, και επομένως στην πίστη ότι τα δυσάρεστα γεγονότα της ζωής είναι ευκαιρίες ψυχικής ανάπτυξης, όχι τιμωρία για την αναξιότητα μας.
20. Ανησυχώ πολύ για την υγεία μου
Οι άνθρωποι που έχουν ενοχές είναι επιρρεπείς στις αρρώστιες και την υποχονδρία. Η ανησυχία για τις σωματικές ενοχλήσεις περισπά την προσοχή από τη συναισθηματική αυτογνωσία. Είναι άλλος ένας τρόπος να στομώσετε τον πόνο της εσωτερικής ντροπής.
21. Δεν μπορώ να πω όχι
Η λεξούλα αυτή φορτίζει την ενοχή με φόβο. ΄Εχουμε τόση ανάγκη την επιδοκιμασία που δεν ρισκάρουμε να πούμε όχι.
• Borysenko, J. (2003), Ξεπέρασε την ενοχή & γέμισε με Αγάπη
