Θα το ανακαλύψουμε κατανοώντας το τι δεν είναι αγάπη, γιατί, επειδή η αγάπη είναι κάτι το άγνωστο, πρέπει να την πλησιάσουμε απορρίπτοντας το γνωστό. Το άγνωστο δεν μπορεί ν’ ανακαλυφθεί από ένα νου που είναι γεμάτος από το γνωστό. Εκείνο που θα προσπαθήσουμε να κάνουμε είναι να ανακαλύψουμε τις αξίες του γνωστού, να αντικρύσουμε το γνωστό, και όταν το αντικρύσουμε καθαρά, χωρίς να το καταδικάσουμε, τότε ο νους ελευθερώνεται από το γνωστό. και τότε θα γνωρίσουμε τι είναι η αγάπη. Ώστε πρέπει να προσεγγίσουμε την αγάπη αρνητικά και όχι θετικά.
Τι είναι αγάπη για τους περισσότερους μας; Όταν λέμε ότι αγαπούμε κάποιον, τι εννοούμε; Εννοούμε ότι κατέχουμε αυτό το πρόσωπο. Απ’ αυτή την κατοχή δημιουργείται η ζήλεια, γιατί αν τον χάσω, τι θα συμβεί; Αισθάνομαι άδειος, χαμένος. Επομένως, νομιμοποιώ την κατοχή. Έτσι τον κρατώ ή την κρατώ. Από την κατοχή αυτού του προσώπου πηγάζει ζήλεια, πηγάζει φόβος και όλες οι αμέτρητες συγκρούσεις που δημιουργούνται από την κατοχή. Ασφαλώς, μια τέτοια κατοχή δεν είναι αγάπη – είναι;
Προφανώς η αγάπη δεν είναι αισθηματικότης. Το να είναι κανείς συναισθηματικός, ευσυγκίνητος δεν είναι αγάπη, γιατί η συναισθηματικότης και η συγκίνηση, είναι απλώς αισθησιακές εντυπώσεις. Ο θρήσκος άνθρωπος που θρηνεί για τον Χριστό ή για τον Κρίσνα, για τον διδάσκαλο του ή για κάποιον άλλο, είναι απλώς αισθηματικός, ευσυγκίνητος. Παραδίνεται στους ερεθισμούς που είναι η λειτουργία της σκέψεως, και η σκέψη δεν είναι αγάπη. Η σκέψη είναι το αποτέλεσμα ερεθισμών, ώστε ο αισθηματικός και ευσυγκίνητος άνθρωπος, δεν είναι δυνατόν να γνωρίσει την αγάπη. Λοιπόν, δεν είμαστε αισθηματικοί και ευσυγκίνητοι; Η αισθηματικότης και η ευσυγκινησία είναι απλώς μια μορφή αυτοεπεκτάσεως. Ασφαλώς, το να είναι κανείς γεμάτος από συγκίνηση, δεν είναι αγάπη γιατί ένας συναισθηματικός άνθρωπος∙ μπορεί να είναι ωμός όταν δεν βρει ανταπόκριση στα αισθήματα του, όταν τα αισθήματα του δεν βρουν διέξοδο. Ένας ευσυγκίνητος άνθρωπος μπορεί να παροτρυνθεί σε μίσος, σε πόλεμο, σε μακελειό. Ένας συναισθηματικός άνθρωπος, έτοιμος να κλάψει για την θρησκεία του, ασφαλώς δεν έχει αγάπη.
Είναι η συγγνώμη αγάπη; Τι συνεπάγεται η συγγνώμη; Με βρίζετε και εγώ μνησικακώ, το θυμούμαι. Μετά, είτε με τον εξαναγκασμό του εαυτού μου, είτε από μετάνοια, λέγω: “σε συγχωρώ”. Πρώτα διατηρώ και έπειτα απορρίπτω. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Εξακολουθώ να είμαι το κεντρικό πρόσωπο. Εξακολουθώ να είμαι σπουδαίος, εγώ είμαι εκείνος που συγχωρεί κάποιον. Εφόσον υπάρχει η στάση της συγγνώμης, είμαι εγώ που είμαι σπουδαίος, και όχι ο άνθρωπος που υποτίθεται πως με προσέβαλε. ‘Ώστε όταν συσσωρεύω μνησικακία και μετά αρνούμαι αυτή την μνησικακία, που το λέτε συγχώρηση, αυτό δεν είναι αγάπη. Ένας άνθρωπος που αγαπά, προφανώς δεν αισθάνεται εχθρότητα και είναι αδιάφορος σε όλα αυτά τα πράγματα. Η συμπάθεια, η συγγνώμη, η κτητική σχέση, η ζήλεια και ο φόβος – όλα αυτά δεν είναι αγάπη. Ανήκουν όλα στο νου, δεν είναι έτσι; Εφόσον ο νους είναι ο διαιτητής, δεν υπάρχει αγάπη, γιατί ο νους αποφασίζει μόνο μέσω της κτητικότητος και η απόφαση του δεν είναι παρά κτητικότης υπό διάφορες μορφές. Ο νους μπορεί μόνο να φθείρει την αγάπη, δεν μπορεί να γεννήσει την αγάπη, δεν μπορεί να δώσει ομορφιά. Μπορείτε να γράψετε ένα ποίημα για την αγάπη, αλλά αυτό δεν είναι αγάπη.
Προφανώς δεν υπάρχει αγάπη όταν δεν υπάρχει πραγματικός σεβασμός, όταν δεν σέβεστε έναν άλλο, είτε είναι ο υπηρέτης σας, είτε ο φίλος σας. Δεν έχετε προσέξει ότι δεν σέβεστε, ότι δεν είστε ευγενείς, γενναιόφρονες στους υπηρέτας σας, στους ανθρώπους που είναι “κατώτεροι” σας; Έχετε σεβασμό για τους ανωτέρους σας, για τον προϊστάμενο σας, για τον εκατομμυριούχο, για τον άνθρωπο με το μεγάλο σπίτι και με τίτλους, για τον άνθρωπο που μπορεί να σας δώσει καλύτερη θέση, καλύτερη εργασία, από τον οποίο μπορείτε να κερδίσετε κάτι. Αλλά κλωτσάτε τους κατωτέρους σας, έχετε ειδικό τρόπο ομιλίας γι’ αυτούς. Επομένως, όπου δεν υπάρχει σεβασμός, δεν υπάρχει αγάπη. Όπου δεν υπάρχει έλεος, οίκτος, συγγνώμη, δεν υπάρχει αγάπη. Και επειδή οι περισσότεροι από μας είμαστε σ’ αυτή την κατάσταση, δεν έχουμε αγάπη. Δεν έχουμε ούτε σεβασμό, ούτε οίκτο, ούτε γενναιοφροσύνη. Είμαστε κτητικοί, γεμάτοι από συναισθηματικότητα και συγκίνηση που μπορούν να στραφούν προς δύο κατευθύνσεις: στο να σκοτώσουμε , να σφάξουμε ή στο να ενωθούμε γύρω από κάποια ανόητη, και γεμάτη άγνοια πρόθεση. Πως μπορεί λοιπόν να υπάρξει αγάπη;
Μπορείτε να γνωρίσετε την αγάπη μόνον όταν όλα αυτά τα πράγματα έχουν σταματήσει, έχουν φθάσει στο τέλος τους, μόνο όταν δεν κατέχετε, όταν δεν είστε απλώς συναισθηματικοί, με αφοσίωση σε κάποιο αντικείμενο. Μια τέτοια αφοσίωσης είναι μια παράκληση, μια αναζήτηση κάποιου πράγματος με διαφορετικό τρόπο. Ένας άνθρωπος που προσεύχεται δεν γνωρίζει την αγάπη. Εφ’ όσον είστε κτητικός, εφόσον επιδιώκετε ένα σκοπό, ένα αποτέλεσμα, δια της αφοσιώσεως σας, δια της προσευχής, πράγμα που σας κάνει συναισθηματικό, ευσυγκίνητο, φυσικά δεν υπάρχει αγάπη. Ασφαλώς δεν υπάρχει αγάπη, όταν δεν υπάρχει σεβασμός. Μπορεί να λέτε ότι έχετε σεβασμό, αλλά ο σεβασμός σας είναι για τους ανωτέρους, είναι απλώς ο σεβασμός που δημιουργείται από το ότι θέλετε κάτι, ο σεβασμός του φόβου. Αν πραγματικά αισθάνεστε σεβασμό, θα είχατε σεβασμό τόσο για τον πιο ταπεινό όπως και για τον λεγόμενο ανώτατο. Εφόσον δεν το έχετε αυτό, δεν υπάρχει αγάπη. Πόσο λίγοι από μας έχουν γενναιοφροσύνη, συγγνώμη και οίκτο. Είστε γενναιόδωροι όταν αυτό σας συμφέρει, έχετε οίκτο όταν περιμένετε κάτι σε αντάλλαγμα. Όταν αυτά τα πράγματα εξαφανισθούν, όταν αυτά τα πράγματα δεν απασχολούν τον νου σας και όταν τα πράγματα του νου δεν γεμίζουν την καρδιά σας, τότε υπάρχει αγάπη. Και μόνο η αγάπη μπορεί να μεταμορφώσει την σύγχρονη τρέλα και παραφροσύνη που υπάρχει στον κόσμο και όχι τα συστήματα, όχι οι θεωρίες, είτε της δεξιάς, είτε της αριστεράς. Αγαπάτε πραγματικά μόνον όταν δεν κατέχετε, όταν δεν ζηλεύετε, όταν δεν είστε άπληστος, όταν έχετε σεβασμό, όταν έχετε έλεος και συμπόνοια, όταν σέβεστε τη γυναίκα σας, τα παιδιά σας, τον γείτονα σας, τους δυστυχισμένους υπηρέτες σας.
Την αγάπη δεν μπορούμε να τη σκεφθούμε, δεν μπορούμε να την καλλιεργήσουμε, δεν μπορούμε να εξασκηθούμε σε αυτήν. Η εξάσκηση της αγάπης, η εξάσκηση της αδελφοσύνης, βρίσκονται ακόμα μέσα στο πεδίο του νου, επομένως δεν είναι αγάπη. Όταν όλα αυτά σταματήσουν, τότε γεννιέται η αγάπη, τότε θα γνωρίσετε τι είναι το να αγαπά κανείς. Τότε η αγάπη δεν είναι ποσοτική αλλά ποιοτική. Δεν λέτε: “αγαπώ όλον τον κόσμο”, αλλά όταν ξέρετε πως να αγαπάτε ένα πρόσωπο ξέρετε πως να αγαπάτε το σύνολο. Επειδή δεν ξέρουμε πως να αγαπάμε ένα πρόσωπο, η αγάπη μας για την ανθρωπότητα είναι φανταστική. Όταν αγαπάτε, δεν υπάρχει ούτε ένας ούτε πολλοί, υπάρχει μόνον αγάπη. Μόνον όταν υπάρχει αγάπη μπορούν όλα μας τα προβλήματα να λυθούν και τότε θα γνωρίσουμε την ευτυχία και την ευδαιμονία της.
Κρισναμούρτι, “Ελευθερία. Η αρχή και το τέλος”, Εκδόσεις: Καστανιώτη
